Budujemy nowe marzenie. Ukraińscy architekci o skali wyzwań towarzyszących odbudowie Ukrainy

Odbudowa zrujnowanej Ukrainy stanie się największym europejskim projektem budowlanym XXI wieku. O skali zniszczeń i wyzwań, współpracy międzynarodowej, "resecie" dla lokalnych architektów i możliwych pułapkach towarzyszących procesom odbudowy rozmawiano na 4 Design Days 2023.

• Alexander Czyżewski, prezes, Narodowe Stowarzyszenie Architektów Ukrainy: To jest kosmos, skala zniszczeń jest niesamowita. Weźmy przykład gminy Makariv zamieszkiwanej przez 18 tys. osób, gdzie zburzono ponad 3 tys. gospodarstw. 
• Aleksander Baranowski, koordynator projektów, pełnomocnik ds. kontaktów z architektami w Polsce, Narodowe Stowarzyszenia Architektów Ukrainy: Wojna to czas dla instytucji, które zrzeszają architektów, na wprowadzenie zmian w ustawodawstwie dotyczącym architektury. Ale te zmiany powinny być wprowadzane przy udziale wspólnoty architektów.
• Oleg Drozdov, architekt, założyciel, Drozdov&Partners : Niemożliwością jest iść w kierunku odbudowy bez kooperacji międzynarodowej. Będzie nam brakowało ekspertyz i rąk do pracy. Bardzo ważne jest stworzenie modeli międzynarodowej współpracy.
• Szymon Wojciechowski, prezes zarządu, współwłaściciel, architekt, partner, APA Wojciechowski Architekci: Wierząc w potencjał architektów z Ukrainy, myślę, że jest dużo przestrzeni do zrobienia czegoś lepiej - pod względem systemu i jakości.

Przyszła odbudowa Ukrainy była jednym z najważniejszych wątków tegorocznej edycji 4 Design Days. Na scenie katowickiego MCK toczyła się dyskusja #4HUMANITY. Jedyny błąd, który możemy popełnić, to nie zrobić nic. Zacznijmy od dialogu.

Odbudowa fizyczna, odbudowa mentalna

Już teraz można założyć, że odbudowa dotkniętej wojną Ukrainy będzie największym projektem budowlanym Europy XXI wieku. Potrzeby, o jakich mowa i skala zniszczeń są ogromne.

Mamy do czynienia z dwoma pojęciami: odbudowy fizycznej i odbudowy mentalnej – należy je połączyć. Jakakolwiek inwestycja musi uwzględniać to, że powinny zostać odbudowane wspólnoty, więzi, kontakty, stworzone nowe formy życia. Budujemy nowe marzenie – przekonywał Oleg Drozdov.

– To jest kosmos, skala zniszczeń jest niesamowita. Weźmy chociażby przykład gminy Makariv zamieszkiwanej przez 18 tys. osób, gdzie zburzono ponad 3 tys. gospodarstw. Kiedy mówimy o wielopiętrowym mieszkalnictwie, proszę zobaczyć Starosaltov - tam nie został ani jeden budynek, który nie został w ten czy inny sposób dotknięty wojną. Wiele z miast, które znalazły się w strefie wojennej nie ostało się w ogóle. To historia bezprecedensowa – mówił Alexander Czyżewski, prezes, Narodowe Stowarzyszenie Architektów Ukrainy pytany o orientacyjną skalę zniszczeń.

Alexander Czyżewski, prezes, Narodowe Stowarzyszenie Architektów Ukrainy

Aleksander Baranowski, koordynator projektów, pełnomocnik ds. kontaktów z architektami w Polsce, Narodowe Stowarzyszenia Architektów Ukrainy podkreślał, że zniszczenia nie dotyczą wyłącznie infrastruktury mieszkalnej.

– Zniszczonych zostało wiele obiektów architektonicznych: świątyń, klasztorów, bibliotek, teatrów... Wszyscy słyszeli o tragicznej historii teatru w Mariopolu. Nie mówimy zatem wyłącznie o infrastrukturze mieszkalnej, ale pamiątkach architektury i zabytkach – ubolewał. 

Aleksander Baranowski, koordynator projektów, pełnomocnik ds. kontaktów z architektami w Polsce, Narodowe Stowarzyszenia Architektów Ukrainy

Oleg Drozdov, architekt, założyciel, Drozdov&Partners podkreślał, że odbudowa Ukrainy będzie miała wymiar nie tylko fizyczny. – To są mentalne wyburzenia, zburzone życia. Jest to o wiele trudniejsze niż odbudowa budynku czy infrastruktury. Mamy do czynienia z dwoma pojęciami: odbudowy fizycznej i odbudowy mentalnej – należy je połączyć. Jakakolwiek inwestycja musi uwzględniać to, że powinny zostać odbudowane wspólnoty, więzi, kontakty, stworzone nowe formy życia. Budujemy nowe marzenie – przekonywał. 

Wierzymy w zwycięstwo i wiemy, że kiedy staniemy się hubem budowlanym, będzie nam potrzebne wsparcie. W pierwszej kolejności liczymy na polskim kolegów, są nam najbliżsi mentalnie – mówił Alexander Czyżewski.

Wspólna praca na rzecz odbudowy Ukrainy

Prezes Narodowego Stowarzyszenia Architektów Ukrainy podkreślał, że liczy również na współpracę międzynarodową, szczególnie z polskimi architektami. – Wierzymy w zwycięstwo i wierzymy, że kiedy staniemy się takim hubem budowlanym, na pewno będzie nam potrzebne wsparcie i oczywiście będą pracować architekci z innych państw. W pierwszej kolejności liczymy na polskim kolegów, są nam najbliżsi mentalnie –  mówił Alexander Czyżewski.

 – Ukraińscy architekci powinni mieć pierwszeństwo. Nie możemy się wpychać z naszą pomocą. Możemy czekać, być gotowi, ale to Ukraińcy powinni być pierwsi  –  zaznaczał z kolei Szymon Wojciechowski, prezes zarządu, współwłaściciel, architekt-partner, APA Wojciechowski Architekci.

Szymon Wojciechowski, prezes zarządu, współwłaściciel, architekt-partner, APA Wojciechowski Architekci

 – Niemożliwością jest iść w kierunku odbudowy bez kooperacji międzynarodowej  – mówił Oleg Drozdov. – Będzie nam brakowało ekspertyz i rąk do tego. Bardzo ważne jest stworzenie modeli międzynarodowej kooperacji. Bardzo ważne jest znalezienie przetransferowania tego doświadczenia do kontekstu ukraińskiego. To ogrom pracy, zrozumienie się nawzajem - konkludował.

Ukraińscy architekci powinni mieć pierwszeństwo. Nie możemy się "wpychać" z naszą pomocą. Możemy czekać, być gotowi – zaznaczał Szymon Wojciechowski,

Czas resetu, czas zmian

 – Czas wojny to czas "resetu" w naszym zawodzie. Dla każdego architekta jest to moment, żeby nauczyć się czegoś nowego, wypracować nowe kontakty. To również czas dla instytucji, które łączą, zrzeszają architektów, na wprowadzenie zmian w ustawodawstwie dotyczącym architektury. Ale te zmiany powinny być wprowadzane przy udziale wspólnoty architektów – podkreślał Aleksander Baranowski.

Oleg Drozdov, architekt, założyciel, Drozdov&Partners

O konieczności zmian mówił również Oleg Drozdov, który zwrócił uwagę na zmianę charakteru profesji architekta. 

 – Wojna zmieniła misję, umiejętności i narzędzia architektów. Ich rola powinna mieć charakter społeczny. (...) Nasze nowe realia sprawiają, że musimy przemyśleć całą przestrzeń, w której się znajdujemy. Muszą być inne procedury podejmowania decyzji, zupełnie inne cele i strategie. To wszystko będzie długo trwało  – prognozował architekt.

Czas wojny to jest czas "resetu" w naszym zawodzie. Dla każdego architekta jest to moment, żeby nauczyć się czegoś nowego, wypracować nowe kontakty.

O wojnie jako smutnej "okazji" do wprowadzenia pozytywnych zmian systemowych mówił Szymon Wojciechowski.  – Ten kryzys, ta wojna jest zbyt duża, żeby go zmarnować! – apelował. – Jesteśmy firmą polską, która pracowała też w Ukrainie, gdzie nie wszystko było idealne. Wierząc w potencjał architektów z Ukrainy, myślę, że jest dużo przestrzeni do zrobienia czegoś lepiej, pod względem systemu i jakości – mówił.

Odbudowa Ukrainy: jak nie wpaść w pułapkę?

Dużym problemem rzeczywistości powojennej, na który zwracają uwagę osoby zaangażowane w prace w strefach powojennych w różnych państwach, są praktyki, jakie towarzyszą powojennym inwestycjom. Część wielkich zleceń "idzie górą", jak określił to prowadzący dyskusję, Marcin Sawicki. 

Marcin Sawicki, dziennikarz, Dzień dobry TVN

W takich sytuacjach różne firmy, osoby bądź środowiska podpisują intratne kontrakty, które w rzeczywistości okazują się nie być ani efektywne, ani potrzebne. Pytany o świadomość i zagrożenie podobnym problemem w Ukrainie Alexander Czyżewski opowiedział o projekcie legislacji, krytykowanym przez ukraińskich architektów. 

 – Niestety, widzimy u siebie w kraju takie podejście. Istnieją projekty ustaw, propozycje władzy centralnej, które mówią o centralizacji procesów. Centralizacja to bardzo prosta droga do kosztownych, ale nie do końca prawidłowych decyzji i rozwiązań – wyjaśniał Alexander Czyżewski.

– Jako stowarzyszenie architektów patrzymy z dużym zaniepokojeniem na te wszystkie procesy, a w ostatnim roku można powiedzieć, że już prowadzimy walkę z jednym projektem ustawy. Uważamy, że ten projekt mieści w sobie zapisy, które są nie do przyjęcia w rzeczywistości powojennej – z punktu widzenia procedury, preferencji uczestników rynku i z pozycji również niesprawiedliwości globalnej  – mówił. – Bronimy profesjonalnych, zawodowych i społecznych narracji, chcąc zabezpieczyć nasze państwo przed zjawiskami, które będą "zjadać" nasze zasoby, nasze środki – konkludował.

Rozmawiając o możliwych pułapkach, jakie mogą towarzyszyć procesom odbudowy Ukrainy, uczestnicy dyskusji wymieniali również m.in. pochopność podejmowanych decyzji.

 – Niewątpliwie bardzo ważne jest nie poddać się pokusie, ważne jest niepodejmowanie szybkich decyzji. To jedna z najważniejszych lekcji, którą ukraińscy architekci przerabiają w chwili obecnej - podkreślał Baranowski.

Szymon Wojciechowski ostrzegał przed utopijnym podejściem do realizowanych po wojnie projektów.  – Po tym co się stało, po tym, co ten naród przeżył, myślę, że wśród społeczeństwa ukraińskiego będzie ogromna chęć zobaczenia czegoś wspaniałego, utopijnego.  Ja z kolei starałbym się namawiać do tzw. protopii, a nie utopii – teoretyzował.

Architekt zalecał także ostrożne stosowanie rozwiązań tymczasowych. - One mają tendencje substandardowe i do zostawania na zawsze  – wyjaśniał. 

Podobał się artykuł? Podziel się!