Pierwszy w Polsce pomnik Powstańców Warszawskich czeka na renowację i kopię

Pierwszy pomnik poświęcony powstańcom warszawskim powstał w Słupsku - głównie z inicjatywy warszawiaków, którzy po wojnie zamieszkali na tzw. ziemiach odzyskanych. Teraz czeka na renowację i swoją kopię. Miasto fundusze ma, problemem jest znalezienie wykonawcy.

Prowizoryczny pomnik poświęcony powstańcom warszawskim powstał w Słupsku już 15 września 1945 r.

- Był w formie muru zbudowanego z desek. Symbolizował mur warszawski, na którego tle Niemcy dokonywali masowych egzekucji Polaków. Powstał na placu, który już wówczas nazywany był placem Powstańców Warszawskich. Dokładnie w tym miejscu, w niemieckim jeszcze Słupsku przejmowanym przez Rosjan, Niemcy robili egzekucje Polaków i Rosjan - powiedziała PAP zastępca prezydenta Słupska Marta Makuch.

Pomnik już po kilku miesiącach groził obaleniem, dlatego głównie warszawiacy, którzy po wojnie osiedlili się w Słupsku w porozumieniu z ówczesnymi władzami miasta powołali komitet społeczny budowy nowego pomnika. Na jego czele stanął pochodzący z krakowskiej rodziny szlacheckiej, związany z teatrem i prasą Edward Łada-Cybulski. Wojna zastała go w Warszawie, walczył u boku gen. Franciszka Kleeberga, trafił do niewoli niemieckiej, z której uciekł. Do Słupska przyjechał z żoną 1 września 1945 r. Objął stanowisko kierownika Wydziału Społecznego przy Zarządzie Miejskim Miejskiej Rady Narodowej. W budowę pomnika zaangażowani byli także m.in. kapelan Szarych Szeregów ks. Jan Zieja oraz uczestnik zamachu na Franza Kutscherę, żołnierz AK Michał Issajewicz ps. Miś.

- Ta budowa to był zryw społeczny. Pieniądze na pomnik zbierali powstańcy, nowi słupszczanie. Częściowo koszty pokryte zostały przez urząd. Pomnik, w miejscu prowizorycznej konstrukcji, odsłonięto 15 września 1946 r. jako pierwszy w Polsce poświęcony bohaterom Warszawy. Co ważne jest on jedynym powstańczym pomnikiem w Polsce zbudowanym z ostrzelanych cegieł zburzonych warszawskich kamienic - zaznaczyła Makuch.

Dodała, że materiał na ceglany mur, będący częścią pomnika zaprojektowanego przez warszawskiego artystę Jana Małetę, a wykonanego przez Stanisława Kołodziejskiego i S. Wąsowicza, przyjechał ze stolicy do Słupska specjalnym transportem kolejowym za zgodą władz Warszawy. Do muru przylega cokół z napisem "Bohaterom Warszawy - Słupsk", na którym znajduje się postać poległego w walce powstańca. W jednej dłoni trzyma granat, drugą opiera na tarczy z herbem Warszawy. Nad nim pochyla się orzeł, a u jego stóp klęczy płaczące dziecko. W centralnej części muru znajduje się płaskorzeźba ukrzyżowanego Chrystusa na tle płonącego placu Zamkowego w Warszawie.

Podjęta w 2015 r. próba wzmocnienia i impregnacji cegły oraz zabezpieczenia wykonanego z betonu zespołu figuralnego przed korozją, a także uzupełnienie ubytków i rekonstrukcja brakujących elementów nie dały oczekiwanego efektu. Pomnik, który jest wpisany do rejestru zabytków, nadal niszczeje.

- By nie dopuścić do kolejnych ubytków w pomniku, nie narażać go na akty wandalizmu, które miały miejsce przed 2015 r., a jednocześnie zachować pamięć o tamtych wydarzeniach, inicjatorach i wykonawcach pomnika, zdecydowaliśmy oryginały figur i płaskorzeźbę przenieść do Izby Pamięci Słupszczan. W ich miejsce zostaną umieszczone kopie z brązu - powiedziała Makuch.

Na ten cel miasto uzyskało ponad 215 tys. zł z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, z własnego budżetu dołożyło jeszcze blisko 150 tys. zł. Prace konserwatorsko-restauratorskie miałyby potrwać 100 dni od podpisania umowy z wykonawcą. Na razie jednak do ich wykonania nie ma chętnych. Pierwszy przetarg miasto unieważniło, ponieważ nie wpłynęła ani jedna oferta. Drugi został ogłoszony. - Na tę chwilę również nie mamy żadnego oferenta. Liczymy na to, że zgłosi się chociaż jeden chętny - przekazała zastępca prezydenta Słupska.

Dodała, że w poniedziałek w Słupsku obchody 78. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego odbędą się tradycyjnie właśnie przy pomniku Powstańców Warszawskich. Rozpoczną się o godz. 15.30 mszą św. 

Podobał się artykuł? Podziel się!