Polski pawilon na Biennale Architektury w Wenecji

7 czerwca rozpocznie się 14. edycja Biennale Architektury w Wenecji. Polska jest reprezentowana przez Fundację Instytut Architektury i wielkoformatowe rysunki Jakuba Woynarowskiego.

Wystawa Figury niemożliwe przygotowana w Pawilonie Polskim przez Instytut Architektury i Jakuba Woynarowskiego dotyczy związków modernizmu i polityki w warunkach konstruowania nowoczesnego państwa narodowego. Główny element pokazu stanowi odtworzona w skali 1:1 replika baldachimu nad wejściem do grobu marszałka Józefa Piłsudskiego. Baldachim został zrealizowany w 1937 roku przy królewskiej katedrze na Wawelu w Krakowie według projektu Adolfa Szyszko-Bohusza. Kilka zaproponowanych przez architekta wariantów baldachimu prezentuje proces dochodzenia do formy modernistycznej: od historyzującego patosu do nowoczesnego uproszczenia. Jest to dosłowne stylistyczne absorbowanie modernizmu w jednym obiekcie o niewielkiej skali, ale złożonej symbolice.

Baldachim symbolicznie podkreśla status Marszałka jako zwycięzcy, który zjednoczył po odzyskaniu państwowości ziemie polskie znajdujące się przez ponad sto lat pod panowaniem Niemiec, Austrii i Rosji. Fragmenty obiektu zostały wykonane ze spoliów — pozostałości po zaborcach: cokołu pomnika Bismarcka z Poznania, przetopionych austriackich armat oraz kolumn z warszawskiej cerkwi Aleksandra Newskiego. Symbole użyte w nagrobku Piłsudskiego wyrastają z dziewiętnastowiecznego języka dominacji i niemal plemiennej wspólnotowości. Baldachim demonstruje elementy oficjalnej propagandy związanej z kultem potężnego wodza, który znajduje analogie w autorytarnych dążeniach wielu państw europejskich w latach trzydziestych XX wieku. Można w nim odczytać sprzeczności tkwiące w procesie kształtowania się na nowo narodowej tożsamości, rozdartej pomiędzy ambitnym parciem ku nowoczesności a zakorzenieniem w rytuałach i mitach przeszłości. Stylistyka obiektu, nawiązująca do klasycyzującego monumentalnego modernizmu tego czasu, przywołuje duszną, przesiąkniętą ksenofobią atmosferę ówczesnej Europy zmierzającej ku kolejnej wojennej katastrofie

Pokazywana na wystawie replika obiektu rożni się od oryginału wizualnym oddzieleniem płyty przekrywającej baldachim od jego dolnej części. W oryginalnym projekcie masywna płyta ozdobiona inskrypcją Corpora dormiunt, vigilant animae (Ciała śpią, dusze czuwają) nie spoczywa bezpośrednio na kapitelach kolumn, ale na niedużych elementach ukrytych ponad nimi. W projekcie weneckim gest całkowitego fizycznego odseparowania dolnej i górnej części budowli wzmacnia wrażenie, że mamy do czynienia z halucynacyjną figurą niemożliwą. Uzupełnieniem baldachimu są wielkoformatowe rysunki Jakuba Woynarowskiego, objaśniające specyfikę obiektu. Narrację pokazu współtworzy materiał ikonograficzny obrazujący splot władzy, modernizmu i śmierci — poprzez przykłady dwudziestowiecznych pomników, mauzoleów i nagrobków.

Wystawę w polskim pawilonie można zobaczyć do 23 listopada. Będzie jej towarzyszył zaprojektowany przez Jakuba Woynarowskiego katalog zawierający teksty w języku angielskim autorstwa kuratorów z Instytutu Architektury (Figury niemożliwe), Davida Crowleya (Architekt Piłsudskiego), Dariusza Czai (Polski teatr śmierci), Jana Sowy (Nasza (niemożliwa) nowoczesność) i Jean-Louis Cohena (Niewidzialne modernizmy).

Rozbudowanym komentarzem do weneckiego pokazu może być prezentowana w Warszawie wystawa Monument. Architektura Adolfa Szyszko-Bohusza (Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki, 16 czerwca–24 sierpnia 2014) dotykająca obecnego w pracach tego architekta zagadnienia mitotwórczego potencjału architektury. Warszawska ekspozycja będzie analizować powstałe na polityczne zamówienie realizacje autorstwa Szyszko-Bohusza, pod kątem sposobów konstruowania narodowego mitu i strategii zarządzania zbiorową pamięcią.

Podobał się artykuł? Podziel się!