Śląskie osiedle robotnicze z początku XX w. w rejestrze zabytków

Do rejestru zabytków województwa śląskiego wpisano osiedle robotnicze w Rybniku Chwałowicach. Jego budowę zainicjowano po powstaniu nieopodal kopalni węgla kamiennego.

• Zespół osiedla robotniczego przy ul. 1 Maja w Rybniku-Chwałowicach zlokalizowany jest na południowy wschód od stacji kolejowej Rybnik, przy głównej trasie komunikacyjnej łączącej Rybnik ze Świerklanami.
• Zespół ten położony jest na południe od KWK „Chwałowice” i na wschód od kościoła parafialnego pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus.
• Osiedle położone jest po obu stronach ulicy 1 Maja, stanowiącej oś kompozycyjną osiedla w układzie północ-południe, z niewielkim odchyleniem na wschód. 

Powstanie osiedla robotniczego w Chwałowicach wiąże się z budową w tej miejscowości kopalni węgla kamiennego w 1897 r. Właścicielem tych terenów pod koniec XIX w. była rodzina Henckel von Donnersmarck. W latach 1875–1897 hrabia Guido Henckel von Donnersmarck otrzymał od władz nadanie 19 pól górniczych, o powierzchni około 15 km2, które po połączeniu stanowiły podstawę utworzenia nowej kopalni. W 1903 r. rozpoczęto głębienie pierwszego szybu, a w dn. 02.09.1907 r. nastąpiło uroczyste otwarcie kopalni nazwanej na cześć jej właściciela „Donnsersmarck-Grube”. Załoga w chwili uruchomienia liczyła 1333 pracowników. Dozór stanowili Niemcy. Robotnikami byli mieszkańcy Chwałowic i okolicznych wiosek.

Czytaj więcej

Centrum Interwencji kryzysowej i mieszkania komunalne. To wszystko w zabytkowej kamienicy

W miarę rozwoju kopalni zaczęli napływać do Chwałowic robotnicy z dalszych stron. Dla nich wybudowano w latach 1903–1914 kolonię mieszkalną. Przed I wojną światową mieszkało w niej 500 rodzin. Po wojnie powiat rybnicki wraz z Chwałowicami zostały włączone do państwa polskiego. Kopalnie rodziny Henckel von Donnersmarck zostały przecięte państwową granicą. Po niemieckiej stronie nadano im nową formę organizacyjną, przekształcając w spółkę angielsko-niemiecką o nazwie „Spółka Ograniczonych Dóbr Henckla von Donnersmarck”. Po polskiej stronie zaczął działać koncern pod nazwą Dyrekcja Kopalń i Hut księcia Donnersmarcka i hrabiego Krafta Henckla von Donnersmarck. W koncernie tym znajdowała się między innymi kopalnia chwałowicka wraz z osiedlem. Pod względem prawnym i administracyjnym podlegała ona Okręgowemu Urzędowi w Rybniku, a ten Wyższemu Urzędowi Górniczemu w Katowicach. Po II wojnie światowej kopalnia przeszła pod zarząd Centralnego Zarządu Przemysłu Węglowego z siedzibą w Katowicach, a następnie pod Zarząd Rybnickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego z siedzibą w Rybniku. Osiedle natomiast, które do tej pory integralnie związane było z kopalnią, przejęte zostało przez Spółdzielnię Mieszkaniową „Centrum” w Rybniku w 1998 r.

Podobał się artykuł? Podziel się!