Sonda: Jak projektować budynki biurowe. Czy dziś to kierunek zrównoważony rozwój?

Budynki biurowe podlegają ścisłym rygorom. Funkcja determinuje formę. Powierzchnia musi się dobrze sprzedać. Dużymi gabarytami wypełniają tkankę miejską stając się znaczącymi ogniwami w funkcjonowaniu dzielnic. Mogą kusić ciekawą architekturą albo ciążyć bryłą. Wszystko ma znaczenie, ale gdy sektor budownictwa odpowiada za 40 do 50 proc. konsumpcji globalnej energii, kierunek wydaje się dziś ściśle określony. Koniecznością jest projektowanie, budowanie i użytkowanie budynków biurowych w sposób zrównoważony. A pomóc w tym mogą technologie. W którą stronę zmierza dziś projektowanie budynków biurowych? O to zapytaliśmy architektów.

W poszukiwaniu nowych rozwiązań

Michał Chrzanowski, architekt i partner HRA Architekci

Ciągły, dynamiczny przyrost nowych powierzchni biurowych oraz zmiany zachodzące na rynku pracy skłaniają zarówno inwestorów, jak i pracodawców do poszukiwania nowych rozwiązań. Wspólnym celem jest tworzenie atrakcyjnych miejsc pracy zdecydowanie wyróżniających się na tle otoczenia. Projekty opracowywane zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, podążające za wytycznymi popularnych wielokryterialnych systemów oceny jakości i osiągające najwyższe notowania pod względem punktacji, stały się standardem.

Nowym trendem w projektowaniu, postrzeganym obecnie jako odpowiedź na potrzeby rynku - rynku pracownika, staje się personalizacja przestrzeni biurowych oraz koncentracja na zdrowiu i dobrym samopoczucia ich użytkowników. Inwestorzy i pracodawcy dążą do tego by projektowane budynki mogły stanowić nie tylko miejsca pracy, ale również miejsca przyjazne, w których chętnie przebywają pracownicy. Tworzone programy funkcjonalno-przestrzenne są niejednokrotnie punktem wyjścia dla tworzenia uzupełniających programów społeczno-socjalnych.

Jednocześnie, odczuwalne jest wyraźne dążenie do optymalizacji kosztów zarówno rozpoczętych, jak i nowych projektów, a wynikające bezpośrednio z odnotowywanego, ciągłego wzrostu cen usług w sektorze budowlanym.

Precyzyjnie i optymalnie

Paulina Czurak, architektka i właścicielka pracowni Ideograf

Biurowce, to specyficzna kategoria obiektu budowlanego pod wieloma względami. Funkcja determinuje formę a biurowce są biznesowymi wizytówkami właścicieli czy nawet całych miejskich aglomeracji. Dużymi gabarytami szczelnie wypełniają tkankę miejską stając się znaczącymi ogniwami w funkcjonowaniu całych dzielnic czy miast, nie raz na długie lata. Z tego względu ważna jest precyzja w zaplanowaniu funkcjonowania takiego obiektu a pod względem projektowym zapewnienie optymalnej uniwersalności wykorzystania przestrzeni. Z racji na duże oddziaływanie biurowców znaczenie ma wprowadzanie zasad zrównoważonego rozwoju. Ekologiczne rozwiązania w tak dużej skali pozwalają na znaczne zmniejszenie zużycia energii i wody, co może przełożyć się również na gospodarkę miasta. Dodatkowo, jeden biurowiec to miejsce pracy dla setek a czasem tysięcy osób. Na liście najwyższych priorytetów powinno się znaleźć ich dobro w postaci zapewnienia komfortu nie tylko fizycznego, ale także psychicznego.

Projektowanie każdego rodzaju budownictwa powinno iść w kierunku technologii. Korzystajmy z dostępności gigantycznej oferty produktów, które nie tylko wspomagają dbałość o środowisko i człowieka, ale również pomagają uzyskać współczesny wyraz architektoniczny. Dysponujemy przecież zaczynając od elementów architektury zewnętrznej jak żaluzje reagujące na słońce, deszcz i wiatr przez panele fotowoltaiczne w nowych formach np. przeziernego szkła, a kończąc na systemach energooszczędnej iluminacji zewnętrznej, która niejednokrotnie nadaje budynkowi nowe, nocne oblicze, jednocześnie wykorzystując energię zgromadzoną za dnia.

Efekt synergii

Marek Gachowski, architekt i właściciel ArKuS Biuro Projektowo-Doradcze

Co-working i co-living w odniesieniu do obiektów, a szczególnie biurowców i apartamentowców, to dzisiaj hasła bardzo modern. Jak w każdym modnym pojęciu jest w tych określeniach trochę marketingu i snobizmu, ale też sporo sensu i wyczuwania wzbierających trendów. Dodanie przedrostka „co-” ma podkreślać dużą moc miejsc o złożonej strukturze i zróżnicowanych formach i funkcjach. Tak zbudowane obiekty ze zróżnicowanymi powierzchniami biurowymi, dzięki synergii, wynikającej nie tylko ze współistnienia w jednej strukturze różnych form przestrzeni biurowej, ale też dzięki bliskości różnych komplementarnych miejsc i funkcji nie tylko biurowych, ale niezbędnych dla dobrego funkcjonowania biur, a sprzyjających spotkaniu (handlu, usług, węzłów komunikacyjnych i parkingów oraz zamieszkania: hoteli i apartamentowców) są najbardziej dzisiaj pożądanymi przestrzeniami.

Rozwojowy kierunek to obiekty wielofunkcyjne, oczywiście z wiodącą przestrzenią biurową, o zróżnicowanych formach miejsc pracy wtopione w otoczenie wypełnione uzupełniającymi je funkcjami ułatwiającymi prace i zwiększającymi jej efektywność. Dzisiaj standardem projektowym dla przestrzeni biurowej jest kreowanie złożoności i różnorodności oraz brak schematów. Jest to archetyp przestrzeni na wskroś niemodernistyczny. Najłatwiej jest ten model zrealizować wtedy, gdy inwestor jest jednocześnie przyszłym użytkownikiem. Natomiast przy współpracy z deweloperami architekci mają olbrzymia pracę do wykonania, aby przekonać ich do odejścia od strefowania i segregowania – działań wykluczających efekt synergii.

Technologie nie są celem, ale drogą do osiągnięcia rezultatu jakim ma być zdrowa i przyjazna przestrzeń pracy

Bartłomiej Kisielewski, architekt, partner w Horizone Studio

Ewolucja projektowania biurowców w Polsce na przestrzeni ostatnich lat jest przede wszystkim odzwierciedleniem zmiany oczekiwań najemców i ich pracowników, w szczególności ludzi młodych. Na wciąż dynamicznie rosnącym polskim rynku biurowym motorem zmian jest też duża konkurencja i chęć wyróżnienia się. W sytuacji w miarę ustabilizowanych cen najmu, istotną rolę odgrywa często tzw. wartość dodana, czyli ponadstandardowe rozwiązania lub udogodnienia oferowane przez deweloperów biurowych. Nas jako architektów cieszy, że powszechnym stał się wymóg aranżowania coraz wyższej jakości przestrzeni wspólnych i atrakcyjnego otoczenia budynków, traktowanych często jako przestrzenie integracji i kreatywnego myślenia. Technologie i rozwiązania stosowane dziś w nowoczesnych biurowcach nie są celem, ale drogą do osiągnięcia rezultatu jakim ma być zdrowa, przyjazna pracownikom przestrzeń pracy – inspirująca, pobudzająca do kreatywności i ułatwiająca wymianę informacji. Ciekawym dokumentem podsumowującym te oczekiwania i trendy jest raport „Zdrowe zielone biura” opracowany w 2018r. przez grupę ekspertów pod egidą PLGBC. Ogólnodostępny raport (open source) jest wynikiem analizy ankiet przeprowadzonych wśród pracowników w trzystu biurowcach w całej Polsce. Daje on obraz oczekiwań, dobrych praktyk, ale też niedoskonałości przestrzeni biurowych. W podsumowaniu raportu, współtworzonego m.in. przez Horizone Studio, można wyczytać kilka obszarów, na które warto zwrócić uwagę projektując biurowce – są to: jakość środowiska wewnętrznego, układ biura i active design, światło dzienne i oświetlenie, akustyka, komfort termiczny, dostęp do natury, lokalizacja i dostęp do udogodnień.

W duchu wellbeing

Agnieszka Szczepaniak, architekt i dyrektor ds. rozwoju i PR AP Szczepaniak

Wraz z nadejściem rynku pracownika zmieniło się podejście do projektowania budynków biurowych. Dużo większą wagę przykłada się do zdrowia i dobrego samopoczucia użytkowników. Od bryły budynku po ukształtowanie i wyposażenie poszczególnych pięter, przestrzenie mają zachęcać do interakcji i wspólnego spędzania czasu. Muszą też oferować miejsca ciszy i samodzielne stanowiska pracy, ale udział tych ostatnich w ogólnym metrażu powierzchni biurowej z roku na rok maleje.

Branża podąża też w kierunku obiektów wielofunkcyjnych, w których część biurowa równoważyć będzie się z rozrywkową, handlową czy służącą relaksowi. Przemieszanie funkcji wpływa na lepsze samopoczucie pracowników tzw. wellbeing.

Nacisk jest i będzie kładziony na zieleń, stąd zielone dachy, elewacje, tarasy przeznaczone do użytku pracowników. Z powrotem do natury wiąże się inna tendencja: projektowanie z zastosowaniem naturalnych lub podobnych do naturalnych materiałów. Tutaj prym wiodą cegła, aluminium, beton, szkło i drewno – stosowane zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz budynków.

Na projektowanie biurowców wpływa też pokolenie urodzone w latach 1996-2000, wkraczające na rynek pracy. „Zetki” oczekują budynków naszpikowanych technologiami. Chcą najnowocześniejszych urządzeń, pozwalających im na mądrzejszą, szybszą i efektywniejszą pracę. Należą do nich wysuwane ekrany, stacje ładowania bezprzewodowego, elementy wyposażenia sterowane smartfonem oraz środowisko panujące wewnątrz (oświetlenie, wilgotność powietrza, temperatura) automatycznie dostosowujące się tak, by zapewnić optymalne warunki do pracy i odpoczynku.

Rewolucja proptechowa, ale na pierwszym miejscu komfort

Kazimierz Śródka, architekt i członek rady nadzorczej Archicom

Dorota Jarodzka-Śródka, architekt i wiceprezes Archicom

Budynki biurowe muszą być pełne innowacyjnych rozwiązań. Jednak rewolucja proptechowa powinna na pierwszym miejscu stawiać komfort jednostki. Zacierają się granice pomiędzy pracą a życiem prywatnym. Biuro staje się miejscem, w którym nie tylko pracujemy, ma także dawać poczucie zadowolenia. Budynki biurowe powinny być projektowane w taki sposób, by wpływać na obniżenie poziomu stresu i dbać o zdrowie pracownika.

Rynek biurowy i technologia stają się coraz bardziej spójne. Potencjalne rozwiązania technologiczne w budynkach biurowych obejmują: ekrany z rozkładem jazdy środków transportu publicznego, elektroniczne rejestry osób wchodzących na teren nieruchomości, ekrany dedykowane, pokoje rodzinne, zarządzanie nieruchomością oparte na chmurze, powierzchnie wolne od technologii dedykowane do relaksu i pobudzające myślenie, systemy klimatyzacji mające umiejętność pełnego dostosowania się do środowiska itd.

Dziś główny kierunek to ekologia i tworzenie przyjaznego miejsca pracy. Szacuje się, że w 2020 r. pięć generacji będzie przebywać na jednej powierzchni biurowej. Każde z tych pokoleń będzie mieć odmienne oczekiwania względem pracy i przestrzeni. Wyzwaniem będzie sprostać każdej indywidualnej potrzebie. Innowacja to nie jest nowy produkt, usługa czy gadżet - innowacja to kultura firmy. Łącząc rozwojowe podejście do sposobu pracy oraz najnowocześniejsze technologie tworzymy przyszłościowy kierunek projektowania i funkcjonowania biura, a jako wynik końcowy - zadowolenie pracowników przebywających w danym biurowcu.

Słowo klucz: optymalizacja

Wojciech Witek, architekt, współzałożyciel Iliard Architecture & Interior Design

Projektowanie biurowców powinno iść w kierunku zróżnicowanego rozwoju i technologii, ale może warto zadać pytanie: dlaczego powinno tak być? Przede wszystkim dlatego, że budownictwo odpowiada za ponad 40 proc. zużycia światowej energii, z czego 80 proc. przypada na sam czas użytkowania budynków. Odpowiada ono również za 30-40 proc. emisji gazów cieplarnianych, zużywa aż 40-50 proc. globalnego wydobycia surowców naturalnych, a zużycie wody w trakcie użytkowania budynków przekracza 10 proc. światowego zużycia. Rozwój technologiczny umożliwia nam ograniczenie tego zapotrzebowania. Rozwiązania są już dziś tak zoptymalizowane, aby jak najmniej energii pobierać ze środowiska i aby jak najwięcej jej spożytkować wewnątrz budynku, oddając do środowiska jak najmniej. Jeżeli te rozwiązania mają również wpływ na optymalizacje budżetowe, to można mówić o pełnym sukcesie. Przy projektowaniu i budowaniu najważniejsza jest optymalizacja: nie transportuje się materiałów z drugiego końca kraju, tylko szukanie dostawców w bliskiej odległości od placu budowy, ogranicza się zużycie prądu i wody, kontroluje materiały, aby nie były szkodliwe, ogranicza się pylenie i hałas na placu budowy.

Podejście zrównoważone to także myślenie o człowieku

Krzysztof Zalewski, architekt i założyciel Zalewski Architecture Group

Gdy sektor budownictwa jest odpowiedzialny za 50 proc. konsumpcji globalnej energii, dbałość o zrównoważony rozwój i ekologię jest koniecznością. Dotyczy to szczególnie obiektów biurowych, gdzie często dużej kubaturze i powierzchni towarzyszą wywindowane wymagania odnośnie do parametrów środowiska wewnętrznego.

Na co trzeba postawić? Po pierwsze: pochodzenie materiałów, pożądane jest stosowanie materiałów lokalnych, bo transport na duże odległości obciąża "konto" budynku jeszcze przed jego powstaniem. Po drugie: świadome stosowanie zasad projektowania proekologicznego; dziś zbyt utożsamiamy jeszcze ekologię z energooszczędnością, a tę z użyciem technologii tj. rozwiązań instalacyjnych, która jest ważna, ale dopiero jako uzupełnienie zrównoważonego projektu. Po trzecie: elastyczność, czyli podatność na adaptacje obiektu, bez wprowadzania istotnych przebudów. Po czwarte: rodzaj zastosowanych materiałów - dobrze, by były to materiały naturalne i/lub takie, do których wytworzenia nie zużyto zbyt wiele energii oraz które nadają się do recyclingu.

Podejście zrównoważone to także myślenie o człowieku. Pamiętajmy, że jesteśmy częścią ekosystemu i budynki powinny służyć ludziom, a nie ich ograniczać. Idea "hedonistic sustainability" mówi o tym, że architektura nie powinna stawiać człowieka w roli niewolnika ekologii i energooszczędności - wręcz odwrotnie - powinien być jej beneficjentem. Zrównoważony budynek musi dbać o zdrowie fizyczne oraz potrzeby psychiczne i duchowe użytkowników. Środkiem do tego celu i wyzwaniem współczesnej architektury jest połączenie wszystkich tych elementów we współdziałaniu.

Jak bardzo ma być zielony?

Mirosław Zalewski, architekt, wiceprezes zarządu Roark Studio

Dziś biurowce należy projektować i budować z poszanowaniem otoczenia i środowiska, elastycznie i jak zawsze - uwzględniając budżet inwestora. Jeszcze kilka lat temu „zielony certyfikat” był ekskluzywnym dodatkiem, dziś jest natomiast standardem dla nowopowstających budynków biurowych.

Pytanie nie brzmi: „czy budynek ma być zielony?”, ale: „jak bardzo ma być zielony?”. W zależności od lokalizacji, potencjalnych najemców budynku, ale również strategii biznesowej inwestora zależy do jakiego poziomu certyfikacji LEED, BREAM czy innej ma zostać przygotowany budynek. To właśnie tu zaczynają się wyzwania - wśród setek kryteriów, według których ocenia się budynek, trzeba znaleźć taką kombinację, która w optymalny sposób pogodzi wiele sprzecznych interesów. Zazwyczaj lubimy dużo światła w pomieszczeniach, ale dużo światła to również dużo ciepła dostającego się do środka wraz z promieniowaniem słonecznym. Można oczywiście zapewnić komfort odpowiednią klimatyzacją, ale w ślad za tym pójdzie zwiększone zużycie prądu. Można też je obniżyć stosując właściwą elewację lub przesłony, ale to z kolei wpłynie na zwiększenie budżetu - i tak w zasadzie bez końca. Z takimi zadaniami musi się zmierzyć każdy projektant.

Dziś projektowanie budynków to konieczność ciągłej, bieżącej współpracy wielu specjalistów i znajdowanie przez architektów kompromisów, z których zadowolony użytkownik dobrze zaprojektowanego budynku nigdy nie będzie zdawał sobie sprawy.

Podobał się artykuł? Podziel się!