Szokująca sztuka współczesna i śmietnik reklamowy

Bliskie sąsiedztwo obrazów narodowo-religijnych i komercyjnych. Wszechobecne, choć zwykle niewidzialne pomniki i nagła wymiana patronów: ulic, placów, samych monumentów. O tym wszystkim pisze Łukasz Zaremba w książce „Obrazy wychodzą na ulice. Spory w polskiej kulturze wizualnej” wydanej przez Bęc Zmianę. Premiera już 19 czerwca.

Łukasz Zaremba, badacz kultury wizualnej z Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, przyjmuje szerokie rozumienie obrazu, dlatego w jego książce obok siebie pojawiają się pomniki historyczne, święte obrazki, sztuka krytyczna czy reklama w polskiej przestrzeni publicznej. Autor analizuje sytuacje obrazów, które wywoływały silne emocje, skupia się na konfliktach o obrazy w przestrzeni publicznej po 1989 r. A tych jak wiemy, nie było mało.

– To książka o obrazie w polskim życiu publicznym. Obrazy pełnią ważną rolę w Polsce, a już z pewnością widzimy, że są one niezwykle liczne i otaczają nas ze wszystkich stron. Jednak w ogóle nie umiemy o nich rozmawiać i nie posiadamy języka do ich rozumienia i komentowania. Kultura polska była tradycyjnie kulturą słowa, literatury, tekstu, a nie obrazu, stąd wynika ta trudność. Podjąłem się napisania książki o tym, jak ludzie atakują obrazy, ponieważ właśnie w sytuacji skrajnej - napaści na obraz - te obrazy stają się nagle widoczne, wymagają skomentowania przez wiele różnych stron sporu. Przy okazji niejako staram się pokazać to, co nas na co dzień otacza, współczesną ikonosferę, której nie widzimy, ponieważ do niej przywykliśmy. Staję zatem z boku i patrzę na ping-pong rozgrywający się gdzieś pomiędzy pomnikami bohaterów i świętymi obrazkami a bilbordami – mówi Łukasz Zaremba.

Książka ma swoją premierę w ważnym momencie co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, wpisuje się w dyskusję na temat obecności pomników historycznych oraz zmiany nazwy ulic (tak zwanej dekomunizacji polskich miast). – Przeżywamy dziś kolejną odsłonę pomnikomanii, krajobraz ponownie staje się miejscem, w którym władza wystawia się na widok, pokazuje swoją moc i uczy swojej wizji kraju. Nagle wraca temat pomników związanych z PRL, które dla niektórych polityków stały się zbyt widoczne, choć rzecz jasna ich lista nigdy się nie kończy, a z PRL związany może być każdy bohater, skoro dekomunizacja dotyka Dąbrowszczaków czy Marchlewskiego. Zarazem powstają nowe pomniki: niemal 1000 pomników papieża, pomniki smoleńskie itd. Z jednej strony ikonoklazm, z drugiej wiara w uświęcającą moc kamiennego wizerunku; poprawianie historii w krajobrazie – mówi Łukasz Zaremba. Po drugie, autor porusza temat reklamy w życiu społecznym, którym nikt nie zajmuje się w sposób systematyczny i analityczny. – Bilbord to gatunek obrazu, z którym nie da się dyskutować, komunikacja jest tu jednostronna, a założenie o widzu proste: zobaczy, zapamięta, wdroży (czyli kupi lub zagłosuje). Naiwniak zaczarowany mocą obrazu. Oczywiście, i na całe szczęście, tak nie jest: nie zachowujemy się tak, jak chcą bilbordy, taki świat byłby nie do zniesienia. Ich wpływ na jakość doświadczenia przestrzeni publicznej jest duży i negatywny. To niby tylko obrazy, ale zarazem aż obrazy, które przestrzeń wspólną zamieniają w przedsionek domu handlowego, w którym sprzedać próbują się również politycy, wierząc w parareligijną moc wizerunku), a mieszkańca miasta zamieniają w konsumenta. Jednak tych problemów nie rozwiąże tak zwana Ustawa Krajobrazowa. W książce staram się wytłumaczyć, dlaczego z bilbordami należy walczyć, ale nieco inaczej niż to się w tej chwili dzieje – dodaje autor.

Pomysł na napisanie książki wziął się z prostej obserwacji. Na przełomie lat 80. i 90. polska przestrzeń publiczna została zalana obrazami w każdej formie. Jest ich wyjątkowo dużo i pełnią przeróżne funkcje. Nie zauważamy ich, dopóki nie staną się zarzewiem konfliktu. Wtedy, jak mówi autor, Polacy chętnie zabierają głos. Książka Obrazy wychodzą na ulice skierowana jest nie tylko do badaczy kultury współczesnej i sztuki najnowszej, ale przede wszystkim do osób zainteresowanych przestrzenią miejską i miejskim krajobrazem, aktywistów, urzędników, twórców reklam i komunikatów wizualnych.

Książka została opublikowana w serii wizualnej Wydawnictwa Bęc Zmiana dzięki współpracy z Instytutem Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Publikacja do nabycia od 19 czerwca w sklepie wielobranżowym Bęc Zmiana przy Mokotowskiej 65 w Warszawie, sklepie online i dobrych księgarniach w całym kraju.

Podobał się artykuł? Podziel się!