Ochrona zabytków mocno kuleje. Prywatne upodobania kontra publiczny interes

Miasto Bytom i samorząd województwa śląskiego zdecydowały o wszczęciu działań, których celem jest przejęcie Elektrociepłowni Szombierki. Obiekt od lat niszczał, pozostając w rękach prywatnych. Czy to wytyczy drogę innym gminom? Czy samorząd powinien przejmować zabytki, a jeśli tak, to kiedy?

• System ochrony zabytków jest słaby. Organy państwa nie mają praktycznie szansy skutecznego reagowania, gdy zabytek najwyższej klasy jest degradowany, rozbierany i niszczony - uważa Mariusz Wołosz, prezydent Bytomia.
• Nie zgadza się z nim Magdalena Gawin, Główny Konserwator Zabytków. Jej zdaniem to samorządy często nie są zainteresowane swoim historycznym dziedzictwem, a zamiast remontować stare, związane z regionem obiekty, wolą budować nowe.
• Gawin zapowiada zmiany w przepisach podatkowych, które będą wspierać prywatnych właścicieli zabytków. Od 2022 roku będą oni mogli odliczyć od podatku koszty ich remontów.

Przypomnijmy, pod koniec sierpnia Sejmik Woj. Śląskiego przyjął uchwałę ws. współpracy z miastem Bytom w celu przejęcia Elektrociepłowni Szombierki. Analogiczną uchwałę podjęli na nadzwyczajnej sesji radni Bytomia.

Jak mówił marszałek woj. śląskiego Jakub Chełstowski, powinnością samorządów jest, aby wspólnymi siłami zawalczyć o wspaniały postindustrialny obiekt. - Czeka nas niełatwe wyzwanie, ale jestem przekonany, że dzięki zaangażowaniu i wsparciu tak wielu ludzi, którym zależy na uratowaniu katedry industrialu, osiągniemy cel - komentował prezydent Bytomia Mariusz Wołosz.

Elektrociepłownia Szombierki, która rozpoczęła działalność 29 listopada 1920 r., to jeden z największych i najstarszych obiektów przemysłowych w Bytomiu. W 1998 r. przestano w niej wytwarzać prąd, produkcję ciepła zakończono w 2011 r.

W 2013 r. należącą wówczas do spółki Fortum SA elektrociepłownię wpisano do rejestru zabytków. W październiku 2016 r. spółka Fortum sprzedała obiekt nowemu właścicielowi - spółce Rezonator, która deklarowała wolę utworzenia tam kompleksu kulturalno-rozrywkowego. W październiku 2020 r. zakres wpisu do rejestru zabytków został rozszerzony o otoczenie zabytku.

Industrialna architektura w rozsypce

Kompleks budynków został zaprojektowany w stylu modernistycznym przez Emila i Georga Zillmannów, twórców m.in. zabytkowego osiedla robotniczego Nikiszowiec w Katowicach. Architektura inspirowana jest średniowiecznymi zamkami pruskimi - obiekt ma potężne ceglane mury, strzeliste okna i wewnętrzny dziedziniec oraz charakterystyczne trzy 120-metrowe kominy i wieżę zegarową.

Choć spółka Rezonator początkowo prowadziła najpilniejsze prace zabezpieczające, w kolejnych latach obiekt stopniowo niszczał. Spółka przygotowała też unijny projekt zabezpieczenia kompleksu za 21,8 mln zł, do którego zdobyła 13,8 mln zł dotacji, jednak nie podjęła jego realizacji. W ub. roku EC znalazła się na liście zagrożonych obiektów europejskiego dziedzictwa Europa Nostra. Pilnego zabezpieczenia wymaga m.in. dach.

W 2019 i 2020 r. prezydent Bytomia Mariusz Wołosz bezskutecznie podejmował próby nieodpłatnego przejęcia EC Szombierki. W listopadzie 2020 roku prezydent zaproponował spółce odkupienie zabytku za 814 tys. zł, czyli za kwotę, za jaką prywatny inwestor kupił go w 2016 r.

Podobał się artykuł? Podziel się!